Zadławienie się ciałem obcym lub podczas spożywania pokarmu jest częstym zjawiskiem występującym nie tylko u dzieci, ale również u osób starszych. Seniorzy często borykają się z problemem przełykania lub przeżuwania pokarmu. Wielokrotnie nasi Opiekunowie wspominają, że w takich sytuacjach rozdrabniają lub miksują posiłek, aby ułatwić jego spożycie. Natomiast chorych na demencję pilnują, aby przez przypadek nie połknęli ciała obcego. Niezależnie jednak od wieku zadławienie może dotyczyć każdego z nas i warto wiedzieć, jak odpowiednio zareagować w takiej sytuacji. Chwyt Heimlicha to technika pomocy przedlekarskiej stosowana w zadławieniach. Wykonany prawidłowo może uratować człowiekowi życie. Polega na mocnym uciśnięciu przepony w celu wypchnięcia ciała obcego, które utknęło w drogach oddechowych poszkodowanego
Nazwa rękoczynu Heimlicha pochodzi od nazwiska amerykańskiego lekarza Henry’ego Heimlicha, szefa oddziału chirurgii szpitala w Cincinnati. Pod koniec XIX wieku opracował ten chwyt ze względu na ogromną ilość przypadków zadławień ze skutkiem śmiertelnym. Co ciekawe, sam Heimlich mimo że był autorem tego rękoczynu, nie miał zbyt wielu okazji, by go zastosować w praktyce. Okazuje się, że użył go tylko raz w swoim życiu, notabene w ostatnich dniach swojego życia, ratując życie pewnej starszej kobiety w domu spokojnej starości.
Chwyt Heimlicha nie jest wykonywany od razu w pierwszej kolejności w przypadku zadławienia. Jeśli chory jest przytomny, konieczne jest zachęcenie poszkodowanego do kaszlu. W ten sposób każdy poszkodowany jest w stanie sobie pomóc i pozbyć się drobnego ciała obcego. Bardzo ważnym jest także usunięcie widocznych fragmentów ciał obcych z jamy ustnej (w przypadku osób starszych należy pamiętać o niezwłocznym usunięciu protezy zębowej). Jeśli chory nie jest w stanie efektywnie kaszleć, należy stanąć po jego lewej stronie (w przypadku osób leworęcznych po prawej), położyć lewą rękę na klatce piersiowej, a otwartą prawą dłoń w okolicy międzyłopatkowej. Następnie pochylić poszkodowanego do przodu i uderzać go energicznie kłębem ręki. Należy powtórzyć takie uderzenie maksymalnie 5 razy. W przypadku braku efektu wykonać rękoczyn Heimlicha. Przygotowując się do wykonania tego manewru, trzeba stanąć za poszkodowanym i objąć go ramionami. Lewa ręka zwinięta w pięść powinna spoczywać tuż pod wyrostkiem mieczykowatym. Prawą dłoń należy umieścić na pięści lewej ręki i energicznym ruchem pociągnąć je w kierunku do siebie i ku górze. Ucisk wywierany na przeponę powoduje wzrost ciśnienia w klatce piersiowej. Manewr Heimlicha wykonuje się maksymalnie 5 razy, po czym powraca się do uderzenia w okolicę międzyłopatkową. Te czynności wykonuje się na zmianę.
U chorych nieprzytomnych nie stosuje się manewru Heimlicha. Wtedy konieczne jest ułożenie chorego na wznak i uciskanie w środkową część mostka. Oznacza to, że wykonuje się uciśnięcia podobne do wykonywanych w ramach resuscytacji.
Małemu dziecku, powyżej 1. roku życia, a także starszemu – w wieku przedszkolnym i szkolnym przeponę uciska się jedną pięścią, a drugą ręką przytrzymuje je za plecy. Można także, w zależności od wzrostu dziecka, podnieść je do góry tak, aby samemu stać na wyprostowanych nogach, przerzucić je przez kolano lub uklęknąć za nim i wtedy uciskać nadbrzusze ruchem w górę. Manewr Heimlicha należy stosować z przerwami aż do chwili, w której ciało obce wydostanie się z dróg oddechowych lub do momentu utraty przytomności ofiary. W tym drugim przypadku kładziemy dziecko na podłodze i wykonujemy dwa wdechy ratunkowe. Jeśli ciało obce wciąż nie wydostało się z tchawicy wykonujemy jeszcze raz chwyt Heimlicha, na leżąco. Nadbrzusze uciska się jedną pięścią u dziecka młodszego lub dwiema u starszego.
U niemowląt poniżej 1. roku życia nie wolno stosować chwytu Heimlicha, ponieważ jego narządy wewnętrzne i kości nie są jeszcze wystarczająco rozwinięte, by wywierać ucisk na przeponę. Jeśli tak małe dziecko się zadławi, kładziemy je na sobie na kolanach na brzuszku, pochyło głową w dół. Główkę podtrzymujemy dłonią, układając kciuk i jeden lub dwa palce na żuchwie. Drugą ręką wykonujemy 5 szybkich uderzeń między łopatki, po każdym z nich sprawdzając, czy ciało obce wypadło z tchawicy. Jeśli tak, przerywamy akcję, jeśli nie trzeba zastosować uciskanie klatki piersiowej. Dziecko odwracamy na wznak, wciąż z głową w dół. Mostek uciskamy wyprostowanymi palcami – wskazującym i kciukiem. Stosujemy uciśnięcia na zmianę z uderzeniami w plecy. Gdy dziecko nadal nie oddycha, trzeba zacząć wentylację płuc (pięć ucisków klatki piersiowej, jeden wdech i znowu pięć ucisków) i jednocześnie wezwać pogotowie (tel. 112).
Chwyt Heimlicha jest to gwałtowne i silne uciśnięcie brzucha, które może spowodować uszkodzenie narządów wewnętrznych. Po każdym zadławieniu oraz zastosowaniu tego rękoczynu należy skonsultować się z lekarzem. Szczególnie ważne jest to w przypadku dzieci, ponieważ ich narządy wewnętrzne są jeszcze delikatne i nie trudno je uszkodzić, zwłaszcza gdy wykonuje się tak intensywną akcję ratunkową.
U osób otyłych, a także u kobiet ciężarnych nie wykonuje się rękoczynu Heimlicha. W tych sytuacjach ucisk wykonuje się na klatkę piersiową w dolnej części mostka. Takie uciski również stosuje się zamiennie z uderzeniami w okolicę międzyłopatkową.
LAXO Care - Poznań
ul. Droga Dębińska 3A
61-555 Poznań
tel. +48 61 666 2993
LAXO Care - Nowa Sól
ul. Traugutta 12b/12
67-100 Nowa Sól
tel. +48 61 666 4757
LAXO Care - Ostrów Wielkopolski
ul. Wrocławska 13-15
63-400 Ostrów Wielkopolski
tel. +48 62 584 2255
