Na czym polega ergoterapia seniorów?

Ergoterapia (gr. ergo – czynię, działam, robię) seniorów to nic innego jak angażowanie podopiecznego w prace domowe. Jest to wspieranie seniora w podejmowaniu aktywności i umożliwienie mu czynnego udziału w codziennym życiu. Jednym z założeń ergoterapii jest nauka samodzielności i samowystarczalności. W ergoterapii zawiera się wiele elementów różnych terapii, w tym arteterapii, muzykoterapii i socjoterapii. Wspólnym mianownikiem wszystkich technik jest aktywizowanie pacjentów poprzez rozmaite działania. Ze względu na nazwę ergoterapia często utożsamiana jest z pojęciami „terapia przez pracę” lub „terapia zajęciowa”. Nie wyczerpuje jednak swojego zakresu w żadnej z tych dziedzin. Są one tylko jej metodami. Ważne jest docenienie efektu wykonanej pracy przez seniora! Należy dobrać poziom trudności ćwiczeń adekwatnie do fizycznej i psychicznej sprawności podopiecznego. Dzięki samodzielnemu wykonaniu nawet najprostszych czynności, podopieczny utwierdzi się w przekonaniu, że jest potrzebny i sprawny.

Cele terapeutyczne ergoterapii

Cele ergoterapii uzależnione są zawsze od potrzeb pacjenta. Najogólniej mówiąc, rodzaje terapii zajęciowej ze względu na ich rolę podzielić można na takie, które służą opanowaniu pewnych czynności („do zajęcia”), i takie, w przypadku których określone działania przyczyniają się do poprawy stanu psychicznego chorych („przez zajęcie”). Ergoterapia uczy niezależności, samodzielności i zachęca do różnego rodzaju aktywności. Jednocześnie terapia ta zaspokaja potrzeby emocjonalne i pomaga lepiej odnaleźć się w życiu społecznym.

Wśród największych zalet ergoterapii z pewnością należy wymienić przywracanie wiary we własne możliwości, której utrata często towarzyszy osobom starszym, częściowo sparaliżowanym czy takim, które z jakiegoś powodu nie są już w stanie wykonywać czynności, z którymi wcześniej nie miały problemów. Mowa tu nie tylko o czynnościach o większym stopniu skomplikowania, jak np. prowadzenie samochodu czy obsługa innych maszyn, ale też o tak prostych, jak samodzielne ubieranie się czy spożywanie posiłków.

Różne formy terapii zajęciowej służą poprawie jakości życia osobistego oraz społecznego osób starszych. Angażowanie ich w dostosowaną do możliwości aktywność:

• poprawia sprawność umysłową (np. stanowi cenne zwłaszcza dla seniorów ćwiczenie pamięci i koncentracji),
• pozwala przełamać bariery w relacjach międzyludzkich i uczestniczyć aktywnie w życiu społecznym,
• podnosi samoocenę chorego, a także poczucie niezależności,
• jest konstruktywnym, twórczym wypełnieniem czasu, a także źródłem radości i satysfakcji.

Formy ergoterapii dla seniorów

Metody ergoterapii dobiera się w zależności od jej celów, a zatem uwzględniając potrzeby oraz możliwości podopiecznych. W przypadku osób starszych warto rozważyć:

• zajęcia rozwijające zainteresowania, kreatywność – np. ceramika, malarstwo, rysunek, hafciarstwo.
• działania służące rozrywce, nawiązywaniu relacji interpersonalnych – np. gry towarzyskie, taniec, gimnastyka.
• ćwiczenie z ergoterapeutą instrumentalnych czynności – mycia się, ubierania, gotowania, pieczenia, sprzątania itd.

W ramach ergoterapii część seniorów uczy się nowych umiejętności, ale większość z nich robi to, na czym doskonale się zna – pokolenie seniorów to przecież ludzie, którzy byli od najmłodszych lat uczeni prac manualnych. Ergoterapia seniorów może więc obejmować np.:

• wspólne przygotowanie posiłków – krojenie, mieszanie składników etc.,
• wspólne pieczenie ciasteczek lub ciast,
• przygotowywanie owocowych lub warzywnych przetworów na zimę,
• dziewiarstwo/hafciarstwo – szydełkowanie, robienie na drutach, ozdabianie odzieży, obrusów i serwet haftami,
• zabawy z papierem – ugniatanie papieru, robienie kulek z papieru, wycinanek itd.,
• wspólne oglądanie filmów, seriali, prognozy pogody, transmisji imprez sportowych,
• czytanie na głos fragmentów książki lub prasy,
• śpiewanie piosenek,
• układanie puzzli,
• gry na dopasowanie elementów, gry logiczne,
• nawlekanie koralików na sznurek,
• ogrodnictwo – kopanie grządek, sadzenie i sianie roślin, pielenie, pielęgnacja kwiatów, zbiory owoców i warzyw, koszenie trawników,
• wspólny spacer,
• wspólne robienie zakupów.

Są to dobre metody aktywizacji podopiecznego. Wykonywanie drobnych czynności powoduje poczucie integracji z otoczeniem i jednocześnie ćwiczenie sprawności motorycznej, która w istotny sposób wpływa na procesy intelektualne.

Czy ergoterapia jest skuteczna?

Prawidłowo i konsekwentnie prowadzona ergoterapia przynosi bardzo pozytywne rezultaty. Wpływ prac manualnych na rozwój ogólnych i społecznych umiejętności oraz zdrowie emocjonalne pacjenta był przedmiotem wielu badań. Ich pozytywne wyniki skłaniają specjalistów do wprowadzania ergoterapii w swojej praktyce.

Ubieranie się, mycie, jedzenie stają się dużo prostsze, gdy pokażemy, jak można to wykonać prawidłowo. W razie potrzeby warto zaopatrzyć podopiecznego w odpowiednie narzędzia. Może np. nauczyć się zakładania skarpet przy pomocy specjalnego urządzenia, będącego przedłużeniem ramion chorego: nakłada się na nie skarpetkę lub pończochę, a „ramiona” sprzętu pomagają sięgnąć do stopy.

Często nie są potrzebne wielkie inwestycje, by poprawić życie starszych osób. Wprowadzenie kilku zmian pomoże zwiększyć ich samodzielność. Położenie w łazience mat antypoślizgowych oraz zamontowanie uchwytów na ścianach,  sprawi, że seniorzy poczują się pewniej i przestaną bać się, że podczas codziennej toalety zrobią sobie krzywdę. Podobnie jest w przypadku jedzenia. Czasami wystarczą sztućce z ergonomicznymi uchwytami, aby chory znów mógł jeść samodzielnie, bez pomocy opiekuna.

Tego typu terapia może okazać się zbawienna dla osób starszych, które zmagają się z kilkoma schorzeniami naraz, np. chorobą Alzheimera, Parkinsona, zwyrodnieniami stawów. Ergoterapia pozwala im dłużej zachować aktywność ruchową i zdolności manualne, niezbędne do samodzielnego funkcjonowania. Terapia zajęciowa usprawnia również psychicznie, wzmacnia przynależność społeczną seniorów i sprawia, że czują się ważni oraz potrzebni.